Vormgeving afscheid
Bij het afscheid gaat het om de laatste eer aan diegene die afscheid neemt, om het bieden van troost aan nabestaanden en om het omarmen van het leven met meenemen van het verlies voor nabestaanden. De aandacht voor die drie aspecten zal per afscheidnemende persoon anders zijn. Zo zal de één meer aandacht willen geven aan reflectie op het leven terwijl een ander juiste de aandacht richt op het leven na het overlijden. Samen met de familie, geestelijk verzorger en uitvaartverzorger kan vorm worden gegeven aan die verschillende aspecten.
De volgende handreikingen kunnen je helpen om keuzes te maken die passen bij diegene die afscheid neemt en bij de nabestaanden.
RITUELEN
Om uitdrukking te geven aan onze gedachten en gevoelens kunnen we gebruik maken van rituelen. Een ritueel is een symbolische uitdrukking die soms spontaan ontstaat maar meestal zorgvuldig geregisseerd wordt. Een mooi voorbeeld hiervan was het naar huis halen van de slachtoffers van de MH17 in 2014. Met respect werden de kisten uit het vliegtuig gehaald en langs de weg stonden mensen spontaan te klappen. Voor de één was dat een uitdrukking van respect en voor de ander van dankbaarheid dat de slachtoffers thuisgekomen waren.
Religieuze rituelen zijn al eeuwen steunend in het toelaten van het verlies en het leven na het overlijden en in de relatie met God. Denk bijvoorbeeld aan het branden van een kaars. Ook mensen die niet kerkelijk (meer) zijn, hechten veel waarde aan dit soort rituelen. Daarnaast ontstaan er steeds meer persoonlijke symbolen en rituelen die mede steunend zijn voor de nabestaanden. Afscheidsrituelen zijn bedoeld om de overledene de laatste eer te bewijzen, om nabestaanden troost te bieden en om na het afscheid het leven weer te kunnen oppakken.
Rituelen voor de laatste eer aan de overledene
- de persoonlijke verzorging van het lichaam
- de keuze van de kist
- de wijze van opbaring
- de bloemen en tekeningen van de (klein)kinderen bij de kist
- het vervoer naar het uitvaartcentrum en de laatste rustplaats
- de wijze waarop de kist, al dan niet door nabestaanden, wordt binnengedragen
- de aankleding van de kerk of aula tijdens de uitvaartplechtigheid
- het staan tijdens de uitvaart bij het binnendragen van de kist
- de rituelen tijdens de uitvaartdienst die aansluiten bij de overtuigingen van de overledene
- de verhalen over de overledene
- het begraven of cremeren
Bij keuzes op dit gebied kan de uitvaartverzorger je ondersteunen.
Rituelen voor troost
- condoleance en het condoleanceregister
- de aanwezigheid van familie, vrienden en kennissen van de overledene en nabestaanden
- verhalen over het leven van de overledene en zijn of haar relatie met de nabestaanden
- muziek, gedichten en woorden waarin nabestaanden zich kunnen herkennen
- voorwerpen of activiteiten die verbonden zijn met de overledene
- rituelen, al dan niet religieus, die aansluiten bij nabestaanden
Een geestelijk verzorger of een ritueelbegeleider kan met je meedenken en je rituele vormen aanreiken die troostend zijn.
Rituelen om het leven na het overlijden weer op te pakken
- samen eten en drinken
- vertellen over het verlies
- de (vormgeving van de)grafsteen of de urn, of de tekst op de grafsteen
- een foto op de schoorsteen
- sieraden met de as van de overledenen
- planten van een boom in de as van de overledene
- jaarlijks terugkerende familiebijeenkomst
De uitvaartverzorger, geestelijk verzorger of ritueelbegeleider (zie verwijsbestand uitvaartverzorging) kunnen je helpen om vormen te vinden die symbool staan voor het omarmen van het leven met meenemen van het verlies.
MUZIEK
Muziek ontroert. Muziek verbindt. Muziek roept herinneringen op. Muziek is een van de mooiste manieren om een uitvaartplechtigheid een persoonlijk tintje te geven. Live gezongen, een instrument of een cd, gekozen door de overledene of door de nabestaanden. Je kunt voor je overlijden al kiezen voor de muziek die op de uitvaart gespeeld of gezongen wordt.
Het is ontroerend als (klein)kinderen een stukje op hun eigen muziekinstrument spelen of als een familielid iets zingt. Misschien ben je lid van een koor dat bij de uitvaart komt zingen. Je kunt ook live muziek laten spelen door professionele muzikanten. In de meeste kerken en aula’s is apparatuur beschikbaar om muziek naar eigen keuze af te spelen. Je kunt met je eigen muziekkeuze komen, en een uitvaartverzorger, geestelijk verzorger of ritueelbegeleider (zie verwijsbestand uitvaartverzorging) kan ook met je meedenken.
Religieuze muziek
In de protestantse kerk worden liederen en psalmen gezongen. Vaak overlegt de dominee over liederen die passen bij de liturgie en bij diegene die afscheid neemt. In de katholieke kerk wordt dikwijls een vaste uitvaartliturgie gebruikt, met vaste gezangen. In zowel de katholieke als de protestantse kerk wordt vaak het gezang In Paradisum gezongen.
Klassieke of wereldlijke muziek
Je kunt ook kiezen voor klassieke of wereldlijke muziek die aansluit bij je persoonlijke voorkeur en die herinneringen oproept aan je leven, of die troostend is voor nabestaanden. Ook is het mogelijk om gebruik te maken van de top 20 van de uitvaartmuziek. Dan gaat het bijvoorbeeld om het Ave Maria van Mozart , Time To Say Goodbye van Andrea Bocelli & Sarah Brightman, De steen van Paul de Leeuw, het Ave Verum van Mozart en Tears in Heaven van Eric Clapton. Op www.uitvaart.nl vind je de meest gedraaide nummers tijdens een uitvaart in Nederland.